Titian ve Eserleri

Titian ve Eserleri Bu haftaki sanat yazımda Rönesansa damga vuran başka bir büyük ustayı ve onun günümüze ulaşan devasa boyutlardaki eşsiz eserlerini yorumlamaya çalışacağım. Venedik okulunun en büyük ustası ve yüksek Rönesans döneminin en önemli temsilcisi. 99 yıl sürecek bir yaşam ve tarihten silinmeyecek bir isim ve sayısız sanat eseri. İtalya’nın Veneto bölgesinde bulunan Belluna eyaletine bağlı Pieve di Cadore’de doğdu. Titian olarak bildiğimiz ünlü ressamın gerçek adı Tiziano Vecelli’dir. Varlıklı bir ailenin oğlu olarak dünyaya geldi ve erken yaşlarda resim yapmaya başladı. Resim yapma yeteneğini, ünlü ressam Gentile Bellini’nin atölyesinde geliştirdi. Daha sonra Titian, Giorgione'nin asistanı olarak çalışmaya başladı ve birçok esere birlikte imza attılar. Titian, Bellini atölyesinde öğrenim gördüğü yıllarda Giovanni Bellini’nin resim tekniklerinden yararlandı. Uzun yıllar hem birlikte hem de rakip olarak çalıştığı dostlarından Giorgione 1510'da ve 1516'da Giovanni Bellini'yi kaybetti. Titian, Venedik Okulu'nda artık rakipsizdi. Ve Venedik resim sanatının tartışmasız ustalarından biri haline geldi. Titian, çağdaşları tarafından ‘’ Küçük yıldızlar arasında bir güneş ‘’ gibi isimlerle anıldı. Titian mitolojik ve dini ögelerin yanı sıra manzara ve portre çizimleri ile de büyük övgülere nasır olmuştur. Bilinen en ünlü eserlerinden biri ‘’Meryemin Göğe Çıkışı’’ tablosudur, 1516-1518 (Assumption of The Virgin). Titian bu eserini yaparken yüz metre uzaklıktan bile dikkat çekmek istemiş olmalıki devasa boyutlarda yapmış. Eserin boyutları 690 cm X 360 cm ‘dir. Resimdeki figürler üç farklı bölümde resmedilmiş. En alt kısmında; Ölümünden sonra, yeryüzünden cennete doğru yükselen Meryem’in, öyküsüdür. Şaşkınlık, sevinç ve mutluluk içinde bu manzarayı dramatikleştiren, oturan, ağlayan kalabalık bir grup onu gök yüzüne uğurluyor. Resmin orta kısmında bir bulut kümesinin üstünde, canlı kırmızı elbisesi ve mavi peleriniyle Meryem şaşkınlık ve sevinç içinde dans eden melekler eşliğinde göğe yükseltilmektedir. Yani İsa’nın kendi gücü ile göğe çıkışının aksine Meryem melekler ve havariler aracılığı ile göğe yükseltilmekte. Üçüncü bölüm ise; Mavi gökyüzü yerine ,altın bir zemin üzerinde duran belli belirsiz 12 Havariler görülür. Aziz Petrus ve Evangelist John dualarla Meryem’i cennete kabul eder. Bu kusursuz mihrap çalışması günümüze ulaşmıştır ve Venedik’te bulunan (Basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari- Venezia) Santa Maria Bazilikasındadır. Titian’ın 1520’ li yıllara kadar yapmış olduğu en bilindik eserlerin bazıları; Kusal ve Dünyasal Aşk, Padovalı Aziz Antonius’un Mucizeleri, Venüse Tapınma, Bacchus ve Ariadne. Titian, mitolojik eserlerine eşi görülmedik zenginlikte ve şiirsel bir görsellik katmıştır. Özellikle Venedik okulu geleneğinde kadın figürlere olağan üstü bir güzellik katarak, İtalyan resminin ideal kadın tiplemesini yaratmıştır. Titian’ın olgunluk dönemi olarak tarif edilen yıllarda ise; Oldukça fazla portre çalışmaları yapmıştır ayrıca tek bir rengin farklı tonları konusunda oldukça ustalaşmıştır. 1520 -1545 yılları arasında geçen bir zaman dilimidir. Roma 1527 yılında V. Charles tarafından alınınca ve Venedik’e yerleşmesi ile etrafında toplanan şair ve hicivciler, ressam ve gravür sanatçıları ile  kültür sanatı evrilerek Maniyerist akım başlamıştır. Titian 1540’lı yıllarda Maniyerizm akımından etkilenerek eserlerine yansıtmıştır. 1533 yılında Titian papalığın resmi ressamı olmuştur. Yaşamının son yirmi altı yılında (1550–1576), Titian çoğunlukla II.Philip’in portre-ressamı olarak çalıştı. Kendini eleştiren, mükemmeliyetçi çalışmalara devam etti. Eski eserlerini rötuşlayarak yeni versiyonlar üretmeye başladığı yıllardır, son dönemleri. II.Philip için yaptığı, büyük eserler arasında yer alan Ovid “poesie” olarak bilinen bir dizi büyük mitolojik tabloya imza attı. Dramatik eserlere imza atan Titian, kendi resim dilini geliştirdi. Işık,gölge,renk ve hareket olgularını büyük bir ustalıkla kullandı. Çağdaşları; resimde geniş alanları şiddetli renklere boyayarak başlaması ve diğer ögeleri soyut renk temeli üzerine oturtarak, fırçanın yeterli olmadığı yerlerde parmaklarını kullandığını anlatır. Böylece yarattığı biçimlerde, boya dokusu oldukça zengin bir görünüm alır. Titian’a ait en önemli eserlerden biri olan ‘’Bacchus ve Ariadne’’ (1522–1523) günümüzde Londra’da Ulusal Galeride sergilenmekte. Bu eser aslında dönemin büyük ustalarından Raphael’e bir miktar avans ödenerek sipariş verilmiş fakat 1520 yılında Raphael ölünce bu iş Titian’a verilir. Titian, bu esere başlarken Latin şair Catullus’un hikayeyi anlatan şiirinden esinlenmiştir. Eserde; Ariadne mavi elbiseler içinde, ufukta uzaklaşan gemiye ulaşmaya çalışır  bir haldedir. Aslında sevgilisi Theseus tarafından terk edilmiştir. Theseus ufukta kaybolan gemi ile adadan uzaklaşmaktadır. Ariadne, terk edildiğini fark ettiği sırada şarap ve eğlence tanrısı Bacchus oradan geçmektedir ve Ariadne’yi gördüğü anda arabasını durdurarak, onu koruma içgüdüsü ile, yarı çıplak halde omzunda şarap rengi pelerini ile Ariadne’ye koşmaktadır. Bacchus ve Ariadne ilk görüşte aşık olurlar. Eserde hareketsiz bir şekilde bekleyen çitalar, aslında Bacchusun arabasını çekmektedir. Ovid’in orjinal hikayesinde arabayı çekenler güçlü kaplanlardır. Belki Titian burada bize farklı bir mesaj veriyordur. Ariadne’nın başının üzerindeki gökyüzünde beliren takımyıldızı bir anda dikkat çeker. Bu ‘’Corona’’ takım yıldızıdır, aslın Bacchus’un  Ariadne’ye hediye ettiği evlilik tacıdır. Bacchus, tüm gökyüzüne Ariadne'ye vaat etmektedir. Bir yılanla mücadele eden Bacchus'un takipçisi, yılanları öldüren Laocoön ve Oğulları'nın antik heykeliyle ilişkilendirilmiştir. Titian'ın resmindeki figür burada, yılanlarla ölümcül bir savaşta değildir! Ön bölümde keçi bacaklı çocuk Satir konvoyun başını çekmekte ve arkasında bir dana kafası sürüklemektedir. Satir’ler Bacchus’un simgelerinden biridir. Ellerinde def çalan Bacchata’lar mavi tonlardaki elbiseleri ile resme mavi derinlik katıyorlar. Titian bu eserde mavinin her tonunu büyük bir ustalıkla kullanmıştır. Elinde asma yaprağı taşıyan bir diğer Satir ise Bacchata’lardan birine bakmaktadır. Bacchus’u bebekken alıp büyüten şişman ve sarhoş Silenos ise resmin geri planında bir eşşeğin üzerinde resmedilmiş. Resimde görülen şarap kadehi ve köpek aslında hikaye ile ilişkili değildir. Titian tamamen resmi sipariş veren Ferrara Dükü Alfonzo’ya ithafen bu iki alakasız nesneyi esere iliştirmiş olmalı. Bu eşsiz eserin boyutları ise 176.5 cm × 191 cm’dir. Yağlı boya ile tuvale aktarılan eser daha sonra bir ahşap platforma iliştirilmiştir. Zenginlik, şan ve şöhret içinde güzel bir yaşam süren ünlü Rönesans ressamı Titian maalesef 27 Ağustos 1576 yılında vebadan ölür. Yaklaşık bir asır süren ömründe sayısız eserler verdi. Diğer ünlü eserlerinden bazıları ise; Ölümünden hemen önce yaptığı Pieta; 1576, Venedik Akademisinde, Su Perisi ile Çoban; 1570, Viyana Sanat Tarihi Müzesinde. Venus of Urbino; 1534 Uffizi Müzesinde. Diana ve Actaeon;1556, Londra Ulusal Galerisinde. Diana ve Callisto; 1556-59 Londra Ulusal Galerisinde… Saymakla bitmez eserleri. Titian, Frari Santa Maria Bazilikası'na gömülmek istediğini bildirmiş. Bu isteği üzerine anıt bir mezar yapılmış. Carrara mermerinden yapılan anıt mezar, Canova müritleri kardeşlerinin eseridir. Anıt mezarının hemen yanı başında son eseri Pieta sergilenmektedir. Rönesansın büyük ustasına bizde burada veda edelim. Meltem Karakoyun 31.5.2018