Kripto dünyasına piyasa duyarlılığı hâkimdir. Genellikle açgözlülük boğa trendine yol açarken, korku ise ayı trendine götürür. Pek çok insan belirli bağlamlarda benzer şekilde tepki verdiğinden, insan psikolojisinde mantıksızlık tahmin edilebilir bir durumdur. Bybit, eğitim amaçlı hazırladığı içerik serisinde kullanıcı davranışlarını etkileyebilecek özellikle insan psikolojisinde yeri olan “Korku ve Açgözlülük” kavramlarının piyasa üzerindeki etkilerini derledi. Korku ve Açgözlülük Endeksi nedir, ne anlatır? Bybit uzmanları diyor ki: “Kimi akademisyenler, korku ve açgözlülüğün insan beynini etkileyerek bireylerin sağduyu ve iradelerini bir kenara bırakmalarına neden olabildiğini ve hatta kişide değişime yol açabildiğini ifade ediyor.. Duyarlılık analizinin yakalamaya çalıştığı şey, piyasanın durumunu analiz ederken insan psikolojisini dikkate almaktır. Bu şekilde varılan sonuçlar değerlendirilerek fiyat hareketinin seyri tahmin edilebilir. Özellikle güçlü fiyat değişiklikleri sonucu ortaya çıkan ve piyasa katılımcılarını aceleci davranmaya zorlayan FOMO (fırsatı kaçırma korkusu), bu duruma örnek olarak gösterilebilir.Benzer şekilde, işlem gören hacim ve geçmiş veriler gibi teknik analiz araçları da fiyat hareketlerini tahmin etmek için kullanılabilir.İnsanlar belirli bağlamlarda aynı şekilde davranıyorsa aykırı olup diğerlerinden farklı davranarak kâr elde etmek mümkün müdür? İşte Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi bu noktada işe yarar.” Korku ve Açgözlülük Endeksi nedir? Korku ve Açgözlülük Endeksi, CNN Business tarafından hisse senedi piyasası için geliştirilmiştir. Piyasa duyarlılığını değerlendiren analitik bir göstergedir. Bu endekste, farklı ağırlıklara sahip çeşitli faktörler söz konusudur. Özetle, 0 (korku) ile 100 (açgözlülük) arasında bir puan elde edilir ve 50 nötr kabul edilir. Hisse senedi piyasasındaki Korku ve Açgözlülük Endeksi’nden ilham alan ve korku ve açgözlülüğün, yatırımcıların satın alma istekliliğini etkileyen bir faktör olduğunu göz önünde bulunduran Alternative.me, genel piyasa duyarlılığının önemini göstermek için Kkripto Ppiyasasına yönelik “Korku ve Açgözlülük Endeksini”ni geliştirmiştir. Amaç, yatırımcıların piyasayı analiz etmelerine ve bilinçli kararlar vermelerine yardımcı olmaktır. Anlamlı bir sonuç elde etmek için veri kalitesi çok önemlidir. Dolayısıyla, küçük hatalar bile bir analizi çarpıtabilir veya geçersiz kılabilir. Bunun sonucunda, piyasada verilecek hatalı kararların ve yapılacak yatırımların maliyeti büyük olabilir. Kripto piyasasının tamamına hâkim olan belirsizlik, potansiyel bir fırsat olarak kullanılabilir. Çoğu zaman piyasadaki büyük korku, fiyatları aşağı çekecek bir ayı trendinin gelişine işaret eder. Bu, dipten almak için ideal bir zaman olabilir. Dolayısıyla, kripto yatırımcıları için bir satın alma fırsatı olarak kabul edilebilir. Benzer şekilde, piyasadaki aşırı açgözlülük, fiyatların hızla artmasına yol açabilir ve bu da mevcut boğa piyasasının sonlanmakta olduğuna ve düzeltme zamanının geldiğine dair bir gösterge olarak yorumlanabilir. Bu durumda, piyasa düşüş göstermeden önce satışa geçmek iyi bir fikir olabilir. Duyarlılık analizinin temelini, piyasadaki en büyük kripto borsalarının davranışını oluşturur. Çoğu zaman büyük fiyat değişiklikleri ilk önce buralarda gerçekleşir, ardından diğer piyasa katılımcıları kendilerini bunlara göre ayarlar. Örneğin, emir defterlerinin analizi, bir endekste tekrarlanması zor bir gösterge sağlarken yatırımcıların davranışları üzerinde büyük bir etkiye neden olabilir. Bybit borsası, emir defterlerini gerçek zamanlı olarak gösterir; böylece küçük zaman dilimlerindeki fiyat değişiklikleri, genellikle alış ve satış emirlerinin sayısına göre değerlendirilebilir. Korku ve Açgözlülük Endeksi Kripto Piyasasında Nasıl Çalışır? Teorik olarak kendi Korku ve Açgözlülük Endeksinizi tasarlayabilirsiniz. Bunun ön koşulu, verilerinizin hem doğru olması hem de doğru kullanılmasıdır. Örneğin belirli olayların etkilerini gerçekçi bir şekilde değerlendirmek için piyasadaki olaylar ve reaksiyonlar hakkında temel bilgi sahibi olmak gerekir. Bireysel faktörlerin değerlendirilmesi de analizinizde önemli bir rol oynar. Endeks grafiğindeki ve kaydırıcıdaki farklı bölgeler, farklı anlamlara sahiptir. Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi şu şekilde ölçülür: 0-24 = Aşırı Korku 25-49 = Korku 50-74 = Açgözlülük 75-100 = Aşırı Açgözlülük Endeks tablosunda korku (0 ile 49 arasında bir puan) bir kripto varlığın eksik değerlemeye tabi tutulduğunu simgeler. Açgözlülük (50 ila 100), kripto paralarda fazla değerleme ve bir kripto balonu olasılığı anlamına gelir. Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi 24 saatte bir yenilenir. Endeks değerini belirlemek için altı farklı referanstan elde edilen verileri bir araya getiririz. Endeks Nasıl Ölçülür? Bitcoin için Korku ve Açgözlülük Endeksi derecelendirmesi aşağıdaki faktörlerden oluşur. Dalgalanma (%25) Kripto fiyatlarındaki aşırı iniş çıkışlar (yüksek dalgalanma), piyasada kaygının ve yatırımcıların risk iştahında azalmanın işaretiyken, istikrarlı bir fiyat gelişimi daha fazla güvenlik anlamına gelir. Korku ve Açgözlülük Endeksi, mevcut dalgalanmayı ölçer ve bunu son 30 ve 90 günün ortalamalarıyla karşılaştırır. Olağandışı ve güçlü dalgalanmalar, fiyatları doğrudan etkileyerek zincirleme reaksiyonlara yol açabilir. Piyasa Momentumu ve Hacmi (%25) Piyasa momentumu, piyasanın toplam ivme oranını ifade eder ve piyasa duyarlılığını ölçmek için kullanılır. Piyasa momentumu yukarı veya aşağı yönlü bir trend gösterebilir. Bu yön de işlem hacmindeki değişime bakılarak doğrulanabilir: Piyasa hacmi ne kadar büyükse o kadar çok yatırımcı katılım gösteriyor demektir. Bu da son 30 veya 90 günün ortalamaları dikkate alınıp mevcut piyasa hacmi kullanılarak hesaplanabilir. Pozitif bir piyasada alış hacmi ne kadar yüksekse, açgözlülük de o kadar yüksek olur. Benzer şekilde, piyasa hacmi değeri, satış/alış oranıyla da belirlenebilir. Bu değeri elde etmek için kullanılan formülde, toplam satış opsiyonu (kısa pozisyon) sayısı, toplam alış opsiyonu (uzun pozisyon) sayısına bölünür. Ortaya çıkan değer > 1 ise piyasada satış opsiyonları baskın demektir. Bu da katılımcıların çoğunluğunun piyasayı olumsuz duygularla değerlendirdiğini (yani fiyatların düşmesini beklediklerini) gösterir. Sosyal Medya (%15) Sosyal medya, Bitcoin ve kripto para hakkında konuşmak için iyi bir toplanma yeridir. Twitter’da, ciddi büyüklükte bir topluluk sürekli olarak piyasayı gözlemlemekte ve doğrudan tepki vermektedir. Piyasanın mevcut ruh hâli, Bitcoin ile ilgili belirli hashtag’leri içeren tweet’lerin sayısı değerlendirilerek ve bunun yanı sıra belirli bir zaman diliminde bu tür gönderilerle etkileşimin hızı ve sıklığı analiz edilerek belirlenebilir. İlgi ve etkileşimlerdeki artış, genellikle açgözlülüğün yükseldiğine dair işaretlerdir. Sosyal medya ayrıca çok sayıda pump ve dump biçimini de teşvik eder. Örneğin, çevrimiçi gönderiler sözde değerli bilgiler vererek bir kripto varlığı satın almayı teşvik edip FOMO yaratabilir. FOMO’nun yayılmasıyla, aceleci alıcılar yeterli araştırma yapmadan trene atlayacak, varlığın değerini yükselterek piyasayı aşırı derecede pompalamış olacaktır. Bu bilgileri yayan manipülatörler daha sonra ellerindeki varlıkları satarak, bu varlıkların fiyatını önemli ölçüde düşürebilirler. Kripto varlığın fiyatını bu şekilde düşüren manipülatörler daha sonra aynı varlığı tekrar satın alarak pump ve dump döngüsünü bir kez daha başlatabilirler. Sosyal medyaya dair fikir verecek, Twitter’ı tamamlayıcı bir kaynak olarak Reddit duyarlılık analizini de sürece dâhil etmeyi değerlendiren Alternative.me, bu amaçla, zaten var olana benzer bir algoritma üzerinde denemeler yapıyor. Anketler (%15) Anketler, Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksinin %15’ini oluşturur. Ancak şu anda endeksin hesaplanmasında anket kullanımına ara verilmiştir. Anketler, diğer ilgili taraflarla birlikte kripto piyasası katılımcılarının ruh hâline dair dolaysız sorular içerir. Örneklem büyüklüğü 2.000-3.000 kişi olan haftalık anketleri gerçekleştirmek için birkaç güvenilir üçüncü taraf web sitesi kullanılır. Seçilen örneklem grubu uzun ve kısa vadeli kripto yatırımcılarını temsil ettiğinden, bu anketler genel piyasa duyarlılığını tahmin etmeye yardımcı olur. Reklam kampanyaları, ürünlerini daha iyi bir şekilde sunmak için genellikle bu yöntemi kullanır. Kripto para platformu TRON’un kurucusu Justin Sun, platformunun reklamını bu yöntemi kullanarak yaptığı için eleştirilmiştir. Bitcoin Hâkimiyeti (%10) Kripto piyasasının ağır topu Bitcoin’dir. Bitcoin’in hâkimiyeti, kripto piyasasının toplam değeri içindeki payından da anlaşılabilir. Birçok yatırımcı, yatırımlarını riskli altcoin’lerden Bitcoin’e kaydıracağı için, yoğun Bitcoin hâkimiyeti piyasada belirsizliğe işaret ediyor olabilir. Böyle durumlarda Bitcoin, yatırımcıları keskin fiyat düşüşlerinden koruyan, daha az riskli bir varlık olarak güvenli liman kabul edilir. Alternatif olarak, piyasa daha açgözlü hâle geldiğinde yatırımcılar, büyük getiriler elde etmek umuduyla, altcoin’ler gibi riskli varlıklara yüzlerini dönerler. Sermayedeki bu değişim, Bitcoin hâkimiyetinin azalmasına neden olur. Ancak, Bitcoin’e yapılan yatırım seviyesinin yükselmesi, güvenli piyasa ortamına da işaret edebildiği için bu faktör çok farklı yorumlanabilir. Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksinin diğer kripto varlıkları dikkate almadığı unutulmamalıdır. Sabit coinlerin yükselişi göz önüne alındığında, yatırımcılar Bitcoin yerine güvenli bir liman olarak bu varlıklara akın ediyor da olabilir. Dolayısıyla, Bitcoin hâkimiyeti düşük olsa da yatırımcılar, daha riskli kripto varlıklara rağbet etmediği için piyasada yine de ayı piyasası işaretleri olabilir. Google Trends Verileri (%10) Google Trends, belirli arama terimleriyle ilgili Google girişlerinin değerlendirilmesini mümkün kılarak, kullanıcıların ilgi alanlarını analiz etmeye yarayan güçlü bir araçtır. Örneğin Bitcoin’e ilgi artar artmaz, arama sorgularıyla birlikte fiyatlar da artar. Geçmişte, Google BTC aramalarındaki artış, kripto fiyatlarındaki ciddi dalgalanmalarla aynı zamana denk gelmiştir. Arama terimleri hem önem algısına hem de arama hacmine göre ağırlıklandırılır. Dolayısıyla, tüm aramalar eşit ağırlığa sahip değildir: “Bitcoin manipülasyonu” şeklinde yapılan bir arama, daha yüksek düzeyde korkuya işaret eder ve piyasada ayı duyarlılığı bakımından daha fazla ağırlığa sahip olur. Öte yandan, “Bitcoin Nasıl Satın Alınır” gibi aramalar piyasaya olan talebi ve ilgiyi yansıtarak piyasada boğa duyarlılığına işaret edebilir. Aşırı Korku ve Açgözlülük Bize Ne Anlatır? Kripto fiyatlarının yön değiştirerek boğa yönüne dönmesinden önce hep, endekste aşırı korku seviyeleri görülmüştür. Bu seviyedeki endeks, fiyatların düşük olduğunu ve sermaye kaybetme korkusunun bazı yatırımcılar arasında paniğe yol açarak kripto varlıklarını satmalarına neden olduğunu gösterir. Böylece fiyatlar daha da düşer. Kripto varlıkların eksik değerlenmiş olma olasılığını göz önüne alan, konuya hâkim yatırımcılar için genellikle piyasaya girilecek en uygun nokta burasıdır. Endeks, kripto fiyat performansının ne zaman tersine döneceğini doğru bir şekilde tahmin eder. Belirgin bir kaygının ölçülmesi, genellikle kripto fiyatlarının tersine döneceğinin habercisi olmuştur. Benzer şekilde, çoğu zaman FOMO’yla tetiklenen aşırı açgözlülük, genellikle piyasa fiyatlarının aşırı alım bölgesinde yer aldığı ve dolayısıyla kripto varlıkların aşırı değerlenmiş olduğu anlamına gelebilir. Bu da balonun patlama riskinin arttığını ve piyasada kalmanın getirisinin minimal olduğunu gösterebilir. Böyle durumlar genellikle ya piyasada kısa pozisyonda kalmak ya da kripto varlıkları satmak için bir sinyal olabilir. Genellikle ayı trendinden önce aşırı açgözlülük görülür. Bu bulgular, belirgin bir piyasa duyarlılığı görüldüğünde, kripto fiyatlarında bir geri dönüş olacağının doğru bir şekilde tahmin edilebileceğini onaylıyor gibi görünmektedir. Geçmişte kripto piyasalarında aşırı korku boğa trendine, aşırı açgözlülük ise ayı trendine dönüşmüştür. Kripto Piyasasını Tahmin için Korku ve Açgözlülük Endeksini Kullanabilir miyiz? Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi, kripto fiyatlarında yerel bir düşük noktanın veya bir artışın ne zaman oluşabileceğini tahmin etmek için mükemmel bir göstergedir. Piyasada yeni ve kısa vadeli değişiklikler olduğunda özellikle faydalıdır. Doğru kullanıldığında bu endeks, piyasa duyarlılığının ne zaman değişeceğini ve ardından kripto fiyatlarında tersine dönüşün ne zaman meydana geleceğini öngörmek için değerli bir araçtır. Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi aşırı korku bölgesine yaklaştığında, tersine dönme eğilimi taşır. Korkunun dönüşerek, ilk açgözlülük işaretlerini verdiği (tamamen ilerlemiş açgözlülük bölgesine geçmeden önce) an budur. Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi, piyasa duyarlılığındaki değişimleri izlemek için faydalı bir araç olabilir. Büyük dalgalanmalar, piyasanın geri kalanı bu trendi yansıtmaya başlamadan önce bir giriş veya çıkış fırsatı sunabilir. Endeks, kripto piyasası dönemlerinin uzun vadeli analizinde aynı derecede işe yaramaz. Uzun vadeli bir boğa veya ayı döneminde, korku ve açgözlülük turları peş peşe tekrar edebilir. Bu değişimler, dalgalı piyasa yatırımcıları için değerlidir. Endeksin dikkate almadığı birkaç faktör vardır. Bunlardan birincisi, sabit coinler ve DeFi gibi hızlı büyüme gösteren belirli sektörlerin dikkate alınmamasıdır. İkincisi, bu endeks, en büyük ikinci kripto varlık olan Ether’i (ETH) dikkate almaz. Son olarak, Bitcoin arzının çok büyük oranda azalması ve enflasyon oranını düşürmesiyle boğa trendini kayda değer bir şekilde etkileme potansiyeli olmasına rağmen Bitcoin yarılanması da endekse dâhil edilmez. Yukarıda belirtilen faktörler, piyasa duyarlılığı üzerindeki potansiyel etkilerine rağmen Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksini hesaplamada kullanılmadığından, kripto piyasa tahmini için endekse ek olarak başka araçlar kullanılmalıdır. Sonuç Kripto Piyasasında Korku ve Açgözlülük Endeksi, bir kripto varlık etrafında dönen piyasa duyarlılığını değerlendirmede çok önemli ve yararlı bir araç olsa da asla tek başına ele alınmamalıdır. Bilinçli karar vermek için tek bir gösterge kullanmak yeterli değildir. Fiyatlandırmada çok çeşitli faktörler rol oynar ve bunlar her zaman dikkate alınmalıdır. Örneğin, Korku ve Açgözlülük Endeksi yalnızca duyarlılık analizini ifade ederken, teknik analiz ve temel analiz, piyasa katılımcılarının duygularından bağımsız olarak çalışır. Ancak bazı yeni finansal veya jeopolitik olayların, her türlü analizi geçersiz kılabileceğini de unutmamak gerekir.